Bruno Taut’un “Mimarlık Öğretisi” kitabı yeni çevirisi ve yenilenmiş/güncellenmiş görselleriyle Arketon Yayınları’ndan çıktı
Bruno Taut’un, ilk basımı 1938 tarihini taşıyan “Mimarlık Öğretisi” adlı kitabı, yeni çevirisi ve yenilenmiş/güncellenmiş görselleriyle Arketon Yayınları’nın son kitabı. Hüseyin Tüzün’ün, Taut’un Almanca metninden Türkçeye aktardığı “Mimarlık Öğretisi”nin metin editörlüğünü Zeynep Kuban ve Pınar Gökbayrak üstleniyor. Yeni basımın görsel editörlüğünü de yapan, Arketon Genel Yayın Yönetmeni Aykut Köksal, sunuş yazısında şöyle diyor:
“Bruno Taut’un Architekturlehre başlıklı kitabının yayın serüveni, pek çok açıdan benzeri olmayan bir öykü. Kitap önce Türkçe çevirisiyle yayımlanıyor, ardından bunu Japonca yayını izliyor, yazıldıktan tam kırk yıl sonra kendi dilinde, yani Almanca ilk yayını gerçekleşiyor. Bu serüvenin Türkçe yayın ile başlamasının nedeni ise, kitabın yazılma sürecinde Taut’un Türkiye’de, Güzel Sanatlar Akademisi’nde çalışmaya başlaması. Akademi’den Kültür Bakanlığı’na yazılmış, 25 Nisan 1938 tarihli bir belgede, Taut’un, kitabı, vermekte olduğu “Mimarlık Bilgisi” dersi için yazmış olduğu belirtiliyor.
Taut, kendi el yazısından çıkma bir ‘kapak taslağı’nın üzerinde, metnin Akademi’deki derslerine yönelik olduğunu belirttikten sonra, 1935-36’da Japonya’da içerik üzerine çalıştığını, kitabı hazırlamaya 1936 sonunda İstanbul’da başladığını, Ağustos 1937 sonunda bitirdiğini belirtmiş. Taut kitabın sonuna da, bitiriş yer ve tarihini belirten bir not yazmış: Ortaköy, 27 Ağustos 1937.
1938’de basılan kitap, ‘Tercüme eden: ‘Adnan Kolatan’ ibaresini taşıyor. Adnan Kolatan, mimarlık literatürünü izleyenlerin yabancısı olmadığı bir kişi. Arkitekt dergisinde yayımlanmış çok sayıda çevirisi var. Arkitekt dergisinin kurucuları olan Abidin Mortaş ve Zeki Sayar’ın, dergilerine çeviri yapmış olan Adnan Kolatan’ı Taut’a önerdiklerini biliyoruz.
Kitapta fotoğraf ve çizimlerin önemli bir yeri var. Sayısı 112’yi bulan görsellerin bir bölümü Taut’un kendi çektiği fotoğraflardan, L’Architecture d’aujourd’hui, Arkitekt gibi dergilerden ve usta mimarın kendi yayınlarından alınmış görsellerden oluşuyor. Kitapta önemli bir yer tutan Katsura Sarayı ve Japon mimarlığı üzerine görseller, Taut’un Japonya’da kaleme aldığı ve ilk kez 1937’de Tokyo’da basılan Houses and Poeple of Japan adlı kitaptan taşınmış.
Kitabın özgün adı olan Architekturlehre’nin doğru çevirisinin ‘Mimarlık Öğretisi’ olmasına karşın, 1938’de Mimarî Bilgisi adıyla yayımlanmasını, kitabın, Taut’un Akademi’deki ‘Mimarlık Bilgisi’ dersi için basılmasına bağlayabiliriz. ‘Ders kitabı’ hedefinin birincil önemde olduğunu, Bakanlık’a gönderilen bir yazıdan öğreniyoruz.
Türkçe çevirinin basılmasından on yıl sonra, Architekturlehre Japonca yayımlanıyor. Kitabın Alman okuruna ulaşması ise ancak 1977’de gerçekleşiyor. Tilmann Heinisch ve Goerd Peschken’in editörlüklerinde gerçekleşen bu basımda görsellerden yalnızca üçüne yer verilmiş. Görsellerin tümüne yer vermemelerinin nedeni, 1938 basımının reprodüksiyona olanak vermeyen baskı niteliği olsa gerek. Architekturlehre’nin özenli bir çalışmayla özgün dilinde yayımlanması ancak 2009’da gerçekleşir. Manfred Speidel’in editörlüğünde gerçekleşen bu yayın Arch+ dergisinin 194. sayısında yer alır. Arch+ bu yayını, 2017 sonunda -Taut’un 80. ölüm yıldönümü olan 2018’i vesile ederek- özel bir sayıya dönüştürür.
Architekturlehre’nin Almanca basımı özenli yayınlarla okura ulaşırken, artık kolayca ulaşılamayan Türkçe basımın da yeniden ele alınması gerekiyordu. Arketon’a Almanca’dan önemli çeviriler kazandıran Hüseyin Tüzün’den Taut metninin Türkçe’ye çevrilmesini istedik. Tüzün uzun ve titiz bir çalışmayla çeviriyi tamamladı. Tam bu aşamada, yıllardır Taut üzerine çalışan Zeynep Kuban çalışmaya dahil oldu ve yine titiz ve uzun bir çalışmayla, Pınar Gökbayrak ile birlikte, editoryal okumayı gerçekleştirdi.
Görseller konusunda, metinde izlenen yol izlendi ve reprodüksiyonu niteliksiz sonuç verecek tüm görseller ‘güncellendi’. Kuşkusuz bu işlem büyük bir sorumluluk gerektiriyordu. Kitaptaki 112 görselden korunması zorunlu olan 35’i -bir bölümünün daha temiz görselleri elde edilerek- aynen tekrarlandı; 55’i bina ya da tema korunarak yenilendi/güncellendi; 22’si, Taut’un yorumları izlenerek tümüyle yenilendi. Bu görsellerin hangileri olduğu ise kitabın sonunda listelenerek belirtildi.
Güncellemenin son adımı ise, kitabın, özgün adı olan ‘Mimarlık Öğretisi’ne kavuşması oldu. Kitap bu son biçimiyle, hiç kuşkusuz Taut okurlarına yeni ve taze sözler söylemeyi sürdürecektir.”
