Değerli Mimarlara Kulak Veriniz Yurttaşlar
İstanbul, 16 Ocak 2021 – Hikmet Temel Akarsu
- Dr. Ahmet Eyüce’ye Armağan – Verita Kitap
(Hazırlayanlar: Doç. Dr. Nilay Ünsal Gülmez-Doç. Dr. Hikmet Sivri Gökmen – Prof. Dr. Özen Eyüce) - Ersen Gürsel Mimarlığı – TMMOB Mimarlar Odası Yayınları
(Hazırlayanlar: Müge Cengizkan – Gizem Albayrak) - Kent ve Planlama – YEM Yayınları (Hüseyin Kaptan’a Armağan)
(Hazırlayanlar: İclal Dinçer- Zeynep Enlil) - Mimari Yansımalar – YEM Yayınları (Prof. Dr. Şengül Öymen Gür’e Armağan)
(Hazırlayanlar: Gamze Kaymak Heinz – Dilek Yaşar)
Geçtiğimiz yıl ülkemizde ve dünyada yaşanan büyük pandemik ve ekonomik bunalıma rağmen kitap piyasasının geri adım attığı ve sündüğü söylenemez. Bilakis birbirinden ilginç türde kitaplar ve yazınsal damarlar en yenilikçi formlarıyla zuhur etmeyi başardılar. Bunlar arasında en göze çarpanları muhteşem tasarımları ve maliyet kaygısı tanımayan lüks baskıları ile dikkati çeken mimarlık “tribute” (övgü) kitaplarıydı.
“Tribute” (övgü) kitapları ve albümleri Batı’da daha çok rock starları, film yıldızları vs. için hazırlanır. Türkiye’de ise görüldüğü üzre mimar entelektüeller için çokça hazırlanmakta. Geçtiğimiz yıl yayınlanan mimari “armağan” kitapların en başında Verita Yayıncılık’tan çıkan Doç. Dr. Nilay Ünsal Gülmez, Doç. Dr. Hikmet Sivri Gökmen ve Prof. Dr. Özen Eyüce tarafından hazırlanan “Prof. Dr. Ahmet E. Eyüce’ye Armağan” adlı kitap geliyordu. Son derece itinalı bir edisyonla yayınlanan ve zengin bir içeriğe sahip olan kitap pandemi koşulları söz konusu olmasaydı kültürel bir şölene dönüşebilecek bir etkinlikle mimarlık camiasına sunulacaktı.
Ne yazık ki olamadı.
TMMOB Mimarlar Odası Yayınları tarafından basılan “Ersen Gürsel Mimarlığı” ise görkemli tasarımı ile göz dolduruyordu. Daha sonra YEM Yayıncılık tarafından “Mimari Yansımalar (Prof. Dr. Şengül Öymen Gür’e Armağan)” kitabı ile “Kent ve Planlama (Hüseyin Kaptan’a Armağan)” kitapları basıldı. Bu kitapların da dev boyutlarda ve varsıl içerikle dolu olduğunu memnuniyetle müşahade ettik. (Prof. Dr. Nevnihal Erdoğan’la hazırladığımız ve yine Verita’dan çıkan “Mimar Gözüyle Gelibolu” kitabının da Doç. Necibe Çakıroğlu’nun hatırasına armağan edildiğini bu arada ilave edelim.)
Armağan kitapların ortak özellikleri, satış kaygısı taşımadıkları için alabildiğine özgür, alabildiğine sofistike, alabildiğine marjinal olabilmeleri; maliyet kaygısı taşımadıkları için olağanüstü şık tasarımlara sahip olmaları; her birinin birer “güldeste” mantığı ile hazırlanmış olmaları, çok sayıda mimar-entelektüel bu kitaplara yazılarıyla katkı koyarken, editörlüklerinin mimarlık entelijansiyasının saygın şahsiyetleri tarafından deruhte edilmesi; sanatsal boyutu yüksek sketch ve çizimlerle; iz bırakmış proje görselleri ile yeri geldiğinde renkli fotoğraflarla birlikte basılmış olmaları; “tribute” yanlarının ağır basması, anekdotal hatıralara yer açması, özgün ve özgür içeriklere sahip, mimarlığın bambaşka alanlarından dem vuran hezaren yazıları bir araya getirmesi ve de ahde vefayı her şeyin önüne koyması.
Bir bakışa göre böylesi bir kitap kültürünün ziyadesiyle şenlikli; ziyadesiyle bize özgü; ziyadesiyle “hatırşinas” ve neticeten kitap kavramsallığına bir nebze aykırı bir tablo çizdiğini söylemek mümkündür. Ancak bu kitapların tüm bu özelliklerine karşın son derecede faydalı ve işlevsel boyutları da vardır. Türkiye’de major mimar kişilerin hangi süzgeçlerden geçerek bugünkü konumlarına geldikleri; mimarlık yaratılarının entelektüel arka planı, mimarlık akademyasının tutkulu mensuplarının rafine duruşları ve yapı sektörünün arka planı hakkında etraflı malumat ve mimarlık dünyamızın kimyasına dair kapsamlı fikir sahibi olabilmekteyiz bu nevi kitaplar sayesinde.
Dokunmaya kıyılamayacak bir özenle hazırlanmış “Prof. Dr. Ahmet Eyüce’ye Armağan” kitabının öznesi Prof. Dr. Ahmet Eyüce DEÜ Mimarlık Fakültesi’nde öğretim üyeliği, İYTE Mimarlık Fakültesi öğretim üyeliği ve Mimarlık Bölüm Başkanlığı, Bahçeşehir Üniversitesi öğretim üyeliği, Mimarlık Bölüm Başkanlığı ve dekanlığı görevlerinde bulunmuş, sayısız mimarın yetişmesinde rol almış, onların hayatlarında iz bırakmış bir mimar-akademisyen. Ona adanan armağan kitapta yer alan, anekdotlar, hatıralar, tanıklıklar, yazılar, makaleler ve denemeler ise görkemli bir “yıldız mimarlar” resm-i geçidi oluşturmakta. Kimler yok ki aralarında: Prof. Dr. Süha Özkan, Prof. Dr. Sümer Gürel, Doç. Dr. Hikmet Sivri Gökmen, Sermet Elçi, Nevzat Sayın, Prof Dr. İhsan Bilgin, Prof. Dr. Özen Eyüce, Doç Dr. Nilay Ünsal Gülmez ve daha niceleri. Kanaatimce mimarlık eğitiminin ve toplum olarak mimari gelişimimizin birer aracı olabilir bu değerli kitaplar. Mahalle arası yap-satçı olmayı değil de mimarlık sanatında ilerlemeyi kafaya koymuş mimar adaylarının ve kent kültürüne ilgi duyan okurların bu kitapları kitaplıklarında bulundurmalarını öneririm. Artistik bir sanatsal çizim yetisine sahip Prof. Eyüce’nin doğaçlama sketch, illüstrasyon ve çizimleri eşliğinde hayatını neye adadığını izlemek görkemli bir mimari puzzle’ın parçalarını bulmak gibi zevkli.
Diğer “tribute” kitaplarının konu edindiği mimar kişileri de burada uzun uzun anlatmak gerekir ama sadece Akdeniz mimarisinin ülkemizdeki en başarılı yansımalarını ortaya koymuş bir sanatçı olarak ünlü Mimar Ersen Gürsel ve yaratısını anlatmak bile sayfalar sürer. Siz mimarlık sanatına ilgi duyanlar; en iyisi bu kişilikleri bu kitaplarda tanımayı deneyin. Çok ama çok farklı şeyler öğrendiğinizi göreceksiniz.
Bitirmeden önce şöylesi bir hususa dikkat çekmek isterim. Nitelikli okur soracaktır; “Ülkemizdeki mimarlığın durumu, kentlerimizin, mahallelerimizin, evlerimizin hali ne ki bize bu mimarları öven kitapları öneriyorsunuz?” Yerinde bir sorudur. Mimarlık diploması edindiği halde bu mesleğin ülkedeki pratiğini içine sindiremediği için bunu icra etmeyi reddetmiş ve mimarlığın kuramsal tarafında mütevazı bir yer edinmeyi seçmiş bir yazar olarak derim ki: Türkiye’de mimarlığa dair entelektüalizm mimarlık pratiğinin çok ama çok ilerisindedir. Sorun şu ki paraya hükmedenler; kültürel eksikliklerinden dolayı mimarları dinlememektedirler.
Övülen hocalara, değerli mimarlara, mimar-entelektüellere kulak veriniz yurttaşlar. Sanatlarını ciddiye alınız. Ülkeniz de sokaklarınız da, mahalleniz de, eviniz de daha güzel olabilir.
Siz de daha mutlu olabilirsiniz.
(13 Mayıs 2021 tarihli Cumhuriyet Kitap Eki’nde kısaltılarak yayınlandı.)
